Chociaż Pierre Poilievre zdobył przywództwo Partii Konserwatywnej Kanady, w sposób bardzo zdecydowany można argumentować, że nadzieje na rzeczywiste zmiany w Kanadzie są raczej nikłe.
Od czasu wyborów federalnych w 1896 roku (pod koniec XIX wieku), kiedy to wyborcy w przeważnie francuskojęzycznej prowincji Quebec masowo przenieśli swoje głosy z Partii Konserwatywnej na Partię Liberalną, Kanadę charakteryzują się na szczeblu federalnym długie okresy rządów liberalnych, ze stosunkowo krótkimi przerywnikami konserwatywnymi.
Ponadto, Partia Konserwatywna przekształciła się w Postępową Partię Konserwatywną (w 1942 r.) i ostatnio w większości unikała prawie wszystkich aspektów tego, co w Kanadzie nazywa się „małym konserwatyzmem”.
John Diefenbaker, który zdobył rząd mniejszościowy w 1957 r., jedną z największych większości w historii Kanady w 1958 r. i ponownie rząd mniejszościowy w 1962 r., był zagorzałym torysem i populistą.
Przed krytycznymi wyborami w 1963 r. – kiedy Diefenbaker został pokonany przez liberała Lestera B. Pearsona – zwycięstwa liberałów (na przykład) Mackenzie Kinga nie były obarczone radykalnymi konsekwencjami społecznymi i kulturowymi. W kraju dominował „tradycjonalistyczno-centrowy” konsensus społeczny. Nawet Co-operative Commonwealth Federation (CCF), walcząc ekonomicznie o pracującą większość społeczeństwa, była w większości społecznie konserwatywna. CCF zmieniła nazwę na Nowa Partia Demokratyczna (NPR) w 1961 roku. Od tamtej pory NPR stawała się coraz bardziej politycznie poprawna i społecznie liberalna.
W wyborach federalnych w latach 1968, 1972, 1974, 1979 i 1980 absolutnie decydujące znaczenie miało to, czy triumfują liberałowie, czy torysi. Dzięki solidnemu wsparciu ze strony Quebecu Pierre Elliott Trudeau, lewicowy liberalny premier Kanady, był w stanie wygrać wszystkie te wybory z wyjątkiem roku 1979, kiedy to nieskuteczny postępowy konserwatysta Joe Clark uzyskał rząd mniejszościowy. Jednak jego rząd trwał tylko dziewięć miesięcy, kiedy został pokonany w Izbie Gmin w połączonym głosowaniu liberałów i NDP. Trudeau, który wcześniej obiecał przejść na emeryturę, wrócił z hukiem i zdobył większość liberalną w 1980 roku.
Od wyborów federalnych w 1993 roku wyborcy z Quebecu w dużej mierze popierali Bloc Quebecois. Jednak w wyborach federalnych w latach 1993, 1997 i 2000 liberałowie byli w stanie zdobyć praktycznie wszystkie mandaty z Ontario, najbardziej zaludnionej prowincji Kanady.
Część sukcesu liberałów opierała się na tak zwanym „podziale głosów” między Partią Reform/Sojuszem Kanadyjskim a federalnymi Postępowymi Konserwatystami. W wyborach federalnych w 1993 roku elektorat wydał swego rodzaju osąd na temat lat Mulroneya. Federalni Postępowi Konserwatyści – krótko reprezentowani przez premier Kim Campbell – zostali zredukowani do łącznie dwóch mandatów…
Brian Mulroney, postępowo-konserwatywny premier Kanady w latach 1984-1993, zdobył olbrzymią większość parlamentarną w latach 1984 i 1988, w tym duże poparcie wyborców z Quebecu. Ale jego wyraźna niechęć do prowadzenia niektórych zasadniczo konserwatywnych posunięć może być postrzegana jako główny powód powstania Partii Reform z siedzibą w zachodniej Kanadzie w 1987 r. (Która formalnie stała się partią ogólnokrajową w 1991 r.).
Należy zauważyć, że Kanadyjska Partia Reform znacznie różniła się od amerykańskiej Partii Reform (zwłaszcza w jej buchananickiej inkarnacji). Kanadyjska Partia Reform była stosunkowo znacznie bardziej wiarygodna w wyborach i zdobyła około jednej piątej głosów w wyborach federalnych w 1993 i 1997 r. Częste określanie kanadyjskich reformatorów jako „skrajnej prawicy” należy uznać jako szalenie nietrafne.
Chociaż Partia Reform była jeszcze bardziej proamerykańska niż Mulroney, wcześniejsze propozycje umowy o wolnym handlu między Kanadą a Stanami Zjednoczonymi (główne osiągnięcie Mulroneya) były, historycznie rzecz biorąc, stanowczo oprotestowane przez bardziej tradycyjnych kanadyjskich konserwatystów, którzy patrzyli na Wielką Brytanię.
Mulroney również gwałtownie zwiększył imigrację, z około 54 000 osób, do którego to poziomu spadła w ostatnim roku urzędowania liberalnego premiera Trudeau (1983-1984) do około ćwierć miliona osób rocznie, gdzie pozostała do 2015 r.
Justin Trudeau podniósł teraz liczbę imigracji do ponad 400 000 rocznie, a w 2025 r. do 500 000 rocznie. Populacja Kanady zbliża się obecnie do 38 milionów, co stanowi ponad trzykrotność oficjalnego wskaźnika imigracji w USA, per capita – i prawdopodobnie najwyższy wskaźnik imigracji per capita na świecie (poza obecnym kryzysem uchodźczym z Ukrainy w Europie Środkowo-Wschodniej).
GST (podatek od towarów i usług), kanadyjski odpowiednik podatku od wartości dodanej, choć przez niektórych interpretowany jako ruch „twardej prawicy”, może być również postrzegany jako stereotypowo liberalna grabież podatkowa.
Jeśli chodzi o społeczeństwo i kulturę, Mulroney wydawał się przywiązany do wielokulturowych, feministycznych i innych politycznie poprawnych programów i pomimo swojej wówczas dość niepopularnej retoryki „walki z deficytem”, w rzeczywistości jegorząd uchwalał ogromne deficyty, podwajając całkowite zadłużenie rządu federalnego do około 500 miliardów dolarów do końca swojej kadencji.
Mulroney pojawił się na scenie w następstwie masowej transformacji kanadyjskiego systemu politycznego, społeczeństwa i kultury, zapoczątkowanej przez liberalnego premiera Lestera Pearsona w 1963 roku i spektakularnie kontynuowanej w latach 1968-1984 (z wyjątkiem dziewięciu miesięcy w latach 1979-1980). przez liberalnego premiera Pierre’a Elliotta Trudeau. Z wyjątkiem pierwszych wyborów w 1968 r., kiedy „Trudeaumania” przetoczyła się przez kraj, Trudeau nie uzyskał większości mandatów w anglojęzycznej Kanadzie w kolejnych wyborach federalnych – jednocześnie zdobywając niemal wszystkie mandaty w Quebecu. Liberałom pomogła także obecność socjaldemokratycznej trzeciej partii w anglojęzycznej Kanadzie – Nowej Partii Demokratycznej (NDP), która wyewoluowała z bardzo odmiennej i czasem raczej konserwatywnej społecznie CCF (Co-operative Commonwealth Federation ). NPR wspierała rząd mniejszości liberalnej w latach 1972-1974. Niektórzy twierdzą, że Partia Liberalna również została skutecznie „uprowadzona” przez Trudeau, na pozycje z dala od jej bardziej tradycjonalistycznej wcześniejszej tożsamości.
Można argumentować, że jednym z najważniejszych aktów rewolucyjnych było zastąpienie w 1965 r. Red Ensign, tradycyjnej flagi Kanady (która miała, podobnie jak dzisiejsza Australia, brytyjską flagę w lewym górnym rogu) — przez proporzec z liściem klonowym – który niektórzy kanadyjscy tradycjonaliści postrzegali wówczas jako sztandar Partii Liberalnej.
W historii polityki zmiana flagi kraju jest często postrzegana jako „zmiana władzy”. Zwieńczeniem tego procesu było wprowadzenie Karty Praw i Swobód do kanadyjskiej konstytucji w 1982 r., która praktycznie ustanowiła cały program Trudeau jako najwyższe prawo kraju. Karta oddana została następnie w gestię coraz bardziej „upolitycznionego” wymiaru sprawiedliwości, z podobnym rezutatem do „aktywizmu sądowego” w Stanach Zjednoczonych. Jednak inaczej niż w USA, od 1980 roku w Kanadzie z trudem możnaby wskazać choć jednego sędziego Sądu Najwyższego, którego możnaby określić mianem prawdziwego konserwatysty.
dokończenie za tydzień
Mark Wegierski
