Curtis Yarvin (ur. 1973), znany też pod pseudonimem Mencius Moldbug uważany jest za jednego z założycieli ruchu neoreakcyjnego (NRx) oraz Dark Enlightenment (Ciemne Oświecenie).
Jego poglądy są antydemokratyczne, antyegalitarystyczne inspirowane m.in. Thomasem Hobbesem, Thomasem Carlyle’em czy ideami libertarianizmu, ale radykalnie odrzucające nowoczesną demokrację liberalną.
Yarvin uważa, że demokracja jest iluzją, jest nieefektywnym, destrukcyjnym systemem prowadzącym do degeneracji społeczeństwa. Twierdzi, że USA nie są prawdziwą demokracją, lecz oligarchią rządzoną przez nieformalną elitę (mediów, uniwersytetów, biurokracji), którą nazywa “Katedrą” (Cathedral) – systemem progresywnej indoktrynacji przypominającym religię.
Proponuje zastąpienie demokracji modelem, w którym państwo działa jak korporacja, a władzę sprawuje jeden silny lider – CEO/monarcha/dyktator z absolutną władzą wykonawczą. To miałoby zapewnić efektywność, hierarchię i odpowiedzialność (władza skupiona w jednych rękach, bez podziałów i biurokracji). Odrzuca egalitaryzm jako źródło problemów społecznych.
Świat byłby złożony z suwerennych “miast-państw” rywalizujących jak firmy; a ludzie mogliby “głosować nogami”, przenosząc się między nimi.
Uznaje progresywizm za upadłą ideologię; niektóre wczesne teksty zawierały kontrowersyjne opinie na temat ras, hierarchii społecznych czy nawet historycznych instytucji (np. sugestie, że niektóre grupy lepiej nadają się do pewnych ról). Wspiera wolność w sferze prywatnej (np. małżeństwa homoseksualne, narkotyki), ale z absolutną władzą polityczną.
Jego idee zyskały wpływ w kręgach Silicon Valley (Peter Thiel, Marc Andreessen) i wśród niektórych konserwatywnych polityków JD Vance cytował go w pozytywnym świetle. Yarvin jest postrzegany jest jako inspiracja dla części administracji Trumpa. Krytycy zarzucają mu promowanie autorytaryzmu, a nawet neofaszyzmu; zwolennicy widzą w nim realistyczną krytykę upadku demokracji.
Koncepcja “Katedry” (ang. Cathedral) to kluczowy element jego filozofii politycznej. Jest to metafora opisująca zdecentralizowaną, ale spójną sieć instytucji intelektualnych, które dominują w kształtowaniu opinii publicznej i ideologii w nowoczesnych społeczeństwach demokratycznych.
Yarvin po raz pierwszy szczegółowo wyjaśnił ten termin w swoim eseju “A brief explanation of the cathedral” z 2021 roku, gdzie porównuje ją do średniowiecznego Kościoła katolickiego – centralnej instytucji intelektualnej tamtych czasów. W przeciwieństwie do Kościoła, Katedra nie jest pojedynczą, hierarchiczną organizacją, lecz siecią wielu podmiotów, które działają jak jedna całość, promując progresywną doktrynę.
Ta koncepcja sugeruje, że prawdziwa władza nie leży w rękach wybieralnych polityków, lecz w elitach, które kontrolują narrację społeczną. Yarvin definiuje Katedrę jako skrót od “dziennikarstwo plus akademia” – czyli instytucje intelektualne w centrum nowoczesnego społeczeństwa. W jego słowach: „The cathedral” is just a short way to say “journalism plus academia”—in other words, the intellectual institutions at the center of modern society, just as the Church was the intellectual institution at the center of medieval society.
W szerszym ujęciu, Katedra to “meta-struktura” – niewidzialna, niewybierana władza, która ukrywa się za fasadą demokracji. Jak zauważa Yarvin: “The mystery of the cathedral is that all the modern world’s legitimate and prestigious intellectual institutions, even though they have no central organizational connection, behave in many ways as if they were a single organizational structure.”
Yarvin używa analogii do Kościoła katolickiego, ale podkreśla różnice: Kościół był monolitem, podczas gdy Katedra to sieć. Yarvin argumentuje, że Katedra jest formą biurokracji, która degeneruje społeczeństwo: “The form of government currently used by Mutopia also has a name. It is a bureaucracy, which is one kind of oligarchy.”
Katedra ma jedną jasną doktrynę, która ewoluuje w przewidywalnym kierunku, a cała struktura porusza się razem. Idee ewoluują darwinowsko – reprodukują się przez nauczanie, mutują przez myślenie, a selekcja faworyzuje “dominujące” idee (walidujące władzę) nad “recesywnymi” (podważającymi ją). Yarvin wyjaśnia: “This pseudo-structure is synoptic: it has one clear doctrine or perspective. It always agrees with itself. Still more puzzlingly, its doctrine is not static; it evolves; this doctrine has a predictable direction of evolution, and the whole structure moves together.”
Katedra propaguje progresywizm jako świecką religię, definiując akceptowalne myślenie i karząc dysydentów poprzez “cancel culture”. Katedra szerzy iluzję wolnej prasy jako neutralnego strażnika, ale w rzeczywistości kontroluje narracje. Yarvin: “There is no way to receive a mainstream university education, read the Times every morning, trust both of them, and not be a progressive. Unless, of course, you’re an idiot.”
Katedra jest widziana jako dzisiaj sieć narzucająca “woke consensus”, chroniąca upadające instytucje demokratyczne. Katedra prowadzi do “masowego uszkodzenia umysłów publicznych”, bo nie może przetwarzać recesywnych idei – tych, które podważają władzę. Yarvin ostrzega: “Our institutions cannot hear, think, learn, know, understand or teach any recessive ideas—that is, ideas that would damage or delegitimate the powers that be.”
To powoduje degenerację, gdyż społeczeństwa podejmują perwersyjne decyzje, priorytetyzując uzasadnienie władzy nad prawdą. Rozwiązaniem jest recentralizacja władzy w modelu neocameralizmu – państwie jako korporacji z CEO-monarchą.
Katedra jest nie do naprawienia w ramach biurokracji; potrzebna jest rewolucja w formie startup-państwa. Katedra to krytyka ukrytej oligarchii w demokracjach, która dławi innowacje i prawdę.
