Wszyscy jesteśmy zaskoczeni przez epidemię COVID-19 i musimy się w tej rzeczywistości odnaleźć. Obecny tekst jest ósmym z serii artykułów poruszających tematy prawne, które w chwili zaskoczenia przez COVID-19 nabrały szczególnego znaczenia.
Czy jesteśmy przygotowani (pod względem prawnym) na krytyczne sytuacje życiowe? Jeżeli posiadamy biznes, czy jesteśmy przygotowani na uchronienie go na wypadek trudnych i niespodziewanych sytuacji? Jeżeli jesteśmy pracownikami etatowymi, czy wiemy co mówią nasze umowy o pracę, czego możemy się spodziewać w razie zwolnienia lub umieszczenia nas na lay off przez pracodawcę? Jeżeli pracujemy jako niezależni kontraktorzy, (independent contractors) czy wiemy jak nasz kontrakt może być rozwiązany i kto poniesie odpowiedzialność, gdy to się zdarzy?
Nie sposób jest na te pytania odpowiedzieć w krótkim tekście. Jeżeli chodzi o indywidualne przygotowanie pod względem prawnym, mówimy tu głównie o personalnych dokumentach dotyczących podejmowania decyzji w naszym imieniu gdybyśmy sami nie mogli tego uczynić. A zatem decyzji w sprawach naszej opieki zdrowotnej, przekazania naszego majątku, opieki na małoletnimi dziećmi, ubezpieczeń, przejęcia własności naszej nieruchomości lub innego mienia prywatnego, itp.
Kluczowymi dokumentami są tu pełnomocnictwa dotyczące zdrowia (powers of attorney for personal care), pełnomocnictwa dotyczące mienia (powers of attorney for property) i testamenty (wills). Pierwsze z nich dotyczą wskazania osoby lub kilku osób, które podejmowałyby decyzje dotyczące naszego zdrowia w przypadku, gdy my nie bylibyśmy tego w stanie zrobić osobiście, włącznie z udzieleniem instrukcji dla tych osób, co do dokonywania lub niedokonywania określonych zabiegów. Takiemu dokumentowi może również towarzyszyć tzw. Advance Directive, czyli krótkie dodatkowe pisemne stwierdzenie woli na temat jakich procedur medycznych, zabiegów, itp. sobie nie życzymy i jakie dopuszczamy. Zaletą umieszczenia naszych wskazówek w Advance Directive jest to, iż możemy ten dokument zmienić w zależności od zmiany naszego nastawienia bez konieczności sporządzania nowego pełnomocnictwa. To ostatnie bowiem jest dokumentem formalnym wymagającym nowego przygotowania, sporządzenia w obecności dwóch świadków, oraz odwołania pełnomocnictwa poprzedniego.
Drugim rodzajem są pełnomocnictwa dotyczące mienia, w których upoważniamy osoby, które mogą podjąć decyzje w naszym imieniu, lub nas reprezentować w sprawach dotyczących rozporządzania naszym majątkiem. W odróżnieniu od pełnomocnictw dotyczących zdrowia, decyzje na podstawie pełnomocnictw dotyczących mienia mogą mieć miejsce w sytuacjach, gdy nie jesteśmy w stanie świadomie podejmować decyzji lub wykonywać pewnych czynności, lecz również, gdy tę świadomość mamy. W tym drugim przypadku najczęściej jedynie fizycznie nie jesteśmy w stanie dokonać tych czynności osobiście (na przykład operacji bankowych, podpisywania dokumentów kupna i sprzedaży, reprezentacji w urzędach itp.)
Trzecim, i najważniejszym, dokumentem jest testament. Ustalamy tam dokładne zasady podziału i przekazania naszego majątku następcom, a w przypadku, gdy mamy małoletnie dzieci wyznaczamy wstępnie osobę, która pełniłaby rolę ich prawnego opiekuna na wypadek naszej śmierci. Testament winien być sporządzony w dokładny sposób pod względem treści oraz z zachowaniem wszystkich proceduralnych formalności. W przypadku, gdy jest sporządzony w firmie prawniczej należy się upewnić, iż otrzymaliśmy również tzw. Affidavit of Execution, czyli formalny dokument sporządzony pod przysięgą przez jednego ze świadków (najczęściej prawnika sporządzającego testament), który jest dołączony do testamentu. Dokument taki jest konieczny przy późniejszym postepowaniu spadkowym, i jeżeli go nie ma wykonawcy testamentu będą zmuszeni szukać w przyszłości świadków obecnych przy podpisywaniu tego testamentu aby taki dokument uzyskać.
Oprócz stworzenia powyżej omówionych dokumentów, nie mniej ważne jest również upewnienie się, iż wszystkie inne już istniejące dokumenty, w których w przeszłości wyraziliśmy nasze intencje dotyczące przekazania majątku są aktualne. Mówimy tu o dyspozycjach testamentowych (testamentary dispositions). Najlepszymi przykładami są tu podejmowane kiedyś decyzje dotyczące rodzaju posiadanego tytułu własności nieruchomości oraz kont bankowych, inwestycji, ubezpieczeń itp. Często w chwili nabywania nieruchomości nie myśleliśmy, iż decyzja rejestracji tytułu własności ma konsekwencje spadkowe. Bardzo ważne jest aby pamiętać, iż jeżeli rejestracja jest w formie joint tenancy, to w przypadku śmierci jednego ze współwłaścicieli pozostały współwłaściciel, według prawa, przejmie całą nieruchomość. W przeciwieństwie do formy rejestracji tytułu własności jako tenancy in common, gdy własność części posiadanej przez daną osobę dziedziczą wyłącznie jej spadkobiercy. Podobnie ma się sprawa z przejmowaniem wkładów na kontach bankowych posiadanych na zasadzie joint tenancy. W przypadku współmałżonków problem nie istnieje, jednak gdy współwłaścicielem konta rodziców jest tylko jedno z kilkorga dzieci, najczęściej dziecko to nie może przejąć całości wkładu bez podziału z pozostałym rodzeństwem.
We wszystkich tych przypadkach nie tylko należy się upewnić, iż nasze poprzednie decyzje zgadzają się z naszą obecną wolą, lecz również, że nie ma rozbieżności pomiędzy istniejącymi dokumentami. Na przykład, gdy posiadamy tytuł własności nieruchomości na zasadzie joint tenancy, a w testamencie zdecydowaliśmy się przekazać naszą część osobie innej niż zarejestrowany współwłaściciel. Powstaje wtedy zasadnicza rozbieżność powodująca sytuację konfliktową dla naszych spadkobierców.
Podobnie, jeżeli posiadamy nieruchomość za granicą, należy się upewnić czy nie jest potrzebny osobny testament, który obowiązywał by w miejscu, gdzie nieruchomość się znajduje. Jeżeli nie jest możliwy wyjazd za granice, najprawdopodobniej sytuację rozwiązałoby sporządzenie testamentu pisanego odręcznie, tzw. testamentu holograficznego (holographic will). Należy jednak wówczas sprawdzić przepisy danego kraju w tym zakresie.
Janusz Puzniak
Barrister and Solicitor
416-999-3023
