Krzywy Las, który odnaleźć możemy w pobliżu Gryfina (województwo zachodniopomorskie, Nadleśnictwo Gryfino) to niewątpliwie jedna z najsłynniejszych atrakcji przyrodniczych i turystycznych w Polsce. Od lat nie słabnie również jego popularność za granicami kraju, sprawiając, że miejsce to odwiedzają licznie goście z odległych niekiedy zakątków globu – Chin, Japonii, USA czy Kanady. W czym tkwi sekret tego niewielkiego leśnego zakątka? Niewątpliwie w nietypowo ukształtowanych pniach sosen zwyczajnych, które rosną na terenie Krzywego Lasu. Drzewa, nazywane często tańczącymi sosnami, posiadają charakterystycznie wykrzywione pnie, tworzące urokliwe i nadzwyczaj regularne łuki. Dzięki nim Krzywy Las nazywany jest często Lasem Magicznym, Księżycowym Gajem lub Kosmicznym Zakątkiem. Pomimo wielu prób ustalenia historii jego powstania dziś nadal posługujemy się wyłącznie hipotezami i domysłami. Z dużym prawdopodobieństwem uznać można, że wygięcia pni zostały zainicjowane ręką człowieka, który poprzez odpowiednie metody ich formowania osiągnął ten wyjątkowy kształt. Twórcom przyświecał z pewnością zamysł wykorzystania takich nietypowych drewnianych elementów do produkcji przedmiotów codziennego użytku. Jakich? Dziś trudno to wskazać. Być może były to elementy mebli, na które składają się fantazyjnie wyprofilowane łuki. A może takiego drewna używano do produkcji sań rogatych, popularnych w XIX wieku, których to, jak głosi wieść mała wytwórnia zlokalizowana była w tutejszych okolicach. Być może, jak głosi jedna z hipotez takie wyprofilowane, łukowane elementy mogły służyć do budowy beczkowatego kształtu wozów, którymi można było wozić duże ilości siana z pobliskiego Międzyodrza – obszaru położonego pomiędzy dwoma ramionami Odry. Przed II wojną i tuż po jej zakończeniu Międzyodrze wykorzystywane było rolniczo jako rozległe pastwiska i łąki kośne. Wśród gości odwiedzających ten niezwykły las są również i tacy, którzy w tych nietypowych drzewach upatrują działania sił kosmicznych, istnienia w tym miejscu tajemniczego miejsca mocy, czy podziemnych cieków wodnych, które mogą wpływać na powstawanie takich osobliwych deformacji. Bez względu na liczne hipotezy jedno jest pewne – miejsce to przyciąga jak magnes.
Jedynym znanym nam opracowaniem poświęconym Krzywemu Lasowi jest notatka, która ukazała się w 1971 roku w jednym z wydań Rocznika Dendrologicznego Sekcji Dendrologicznej Polskiego Towarzystwa Botanicznego1. Jej autorem był Eugeniusz Ćwikliński. Jak pisał w swoim opracowaniu […] „Pierwsze spostrzeżenia, jakie może poczynić każdy obserwator, to jednokierunkowe skrzywienia pni. Wszystkie drzewa są zagięte na północ pod kątem 90o i mniejszym na wysokości od 10 do 55 cm od powierzchni gruntu. Następnie pnie drzew tworzą poziomo usytuowane nad ziemią pałąkowate wygięcia, dochodzące od 1 do 3 m. długości. Nad wygięciami pnie skierowane są pionowo do góry. Z obserwacji wynika, że deformacje omawianych sosen powstały w wyniku celowej działalności ludzkiej. Młode drzewka były nacinane od strony południowej do połowy pnia i więcej i przyginane do ziemi zawsze wierzchołkiem skierowanym na północ. Przy dalszym wzroście drzewek wierzchołki wyginały się ku górze i powstawały obecnie obserwowane krzywizny”[…] 1 Słowa te mają potwierdzenie w obserwacjach pni drzew. U podstawy każdej krzywizny odnaleźć można charakterystyczne „blizny” wskazujące na mechaniczne uszkodzenie.
Patrząc na Krzywy Las w 1971 roku Ćwikliński opisywał, że „tworzyło go około 200 osobliwie zdeformowanych sosen, rosnących w 11 rzędach i równych odległościach od siebie, wynoszących około 2-2,5 metra”1. Wątpliwe zatem, aby tak symetrycznie urządzone miejsce mogło być dziełem przypadku lub Matki Natury. Teoria o celowej działalności człowieka wydaje się zatem wysoce prawdopodobna.
Warto nadmienić, że podobne skupiska krzywych drzew odnaleźć można również w innych częściach kraju, m.in. na Dolnym Śląsku. Wiek drzew rosnących pod Gryfinem, szacowany jest na około 88-90 lat. Skupisko osobliwie zdeformowanych sosen zajmuje powierzchnię około 0,33 ha. Najwięcej drzew z okazałymi krzywiznami pni zlokalizowanych jest w centralnej części obszaru (około 50-60). Pozostałe odnaleźć można wśród rosnących tu również, prawidłowo ukształtowanych sosen. Drzewostan objęty jest ochroną w postaci powierzchniowego pomnika przyrody.
Drzewa tworzące Krzywy Las, mimo, że noszą miano magicznych, a ich historia jest tajemnicza podlegają takim samym prawom natury jak każdy organizm żywy. Starzeją się i gdzie nie gdzie zaczynają obumierać. Wiele z tych, o których pisał Ćwikliński uschło i dawno już ustąpiło z tutejszego krajobrazu. To normalne zjawisko i nie towarzyszy mu żadna niepokojąca przyczyna. Nie mamy wpływu na siły przyrody. Możemy i chcemy jednak podarować nowe życie temu miejscu, tak aby i w przyszłości cieszyło wszystkich, którzy chcą je odwiedzić.
Nowy rozdział Krzywego Lasu i jego nowe życie zaczyna się właśnie w tym roku. Wszystko dzięki innowacyjnemu projektowi rewitalizacji tego niezwykłego zakątka, którego realizacji podjęły się Lasy Państwowe (Nadleśnictwo Gryfino),wspólnie z Gminą Gryfino oraz Fundacją Polskiej Grupy Energetycznej.
Celem projektu jest z jednej strony wzmocnienie potencjału turystycznego istniejącej dziś atrakcji jaką jest Krzywy Las, poprzez budowę nowej infrastruktury turystycznej (małej architektury, parkingu, ścieżek spacerowych). Z drugiej zaś i niezwykle istotnej – podarowanie Krzywemu Lasowi nowego życia poprzez stworzenie dwóch powierzchni zastępczych.
Na pierwszej z nich posadzone zostaną sadzonki sosen, otrzymanych z nasion zebranych z drzew Krzywego Lasu. Będzie tu można obserwować czy młode drzewa będą miały skłonność do powtarzania cech swoich rodziców i wzrostu w jakiś nietypowy sposób. Na drugiej zaś powierzchni sadzonki sosnowe będą celowo deformowane przy zastosowaniu różnych metod, w celu osiągnięcia kształtów pni, jakie posiadają sosny w Krzywym Lesie. Po latach będzie można z dużym prawdopodobieństwem odpowiedzieć na nurtujące wszystkich pytanie – czy krzywizny pni są dziełem Matki Natury, czy jednak wytworem rąk człowieka. W ten sposób starzejący się drzewostan Krzywego Lasu odrodzi się na nowo.
Pierwsza próba pozyskania nasion do założenia powierzchni zastępczej z siewu została przeprowadzona w lutym bieżącego roku. Dlaczego zimą? Chcąc otrzymać nasiona sosny zwyczajnej (królowej polskich lasów, zajmującej dziś ponad 70% powierzchni leśnej), szyszki należy pozyskiwać z drzew w okresie zimowym, gdy są one jeszcze „zamknięte”. Z biegiem czasu, gdy na zewnątrz robi się ciepło szyszki sosnowe otwierają się bowiem w koronach drzew, a lekkie nasionka rozwiewane są przez wiatr. Stąd optymalnym terminem zbiorów są właśnie miesiące zimowe. Szyszki sosnowe dojrzewają po około 2 latach od kwitnienia drzewa. Urodzaj szyszek sosnowych zależy jednak od wielu czynników. Przede wszystkim jednak od warunków pogodowych (ilości dni słonecznych, temperatury czy ilości opadów) w okresie kwitnienia sosny. Drzewa w Krzywym Lesie obserwujemy już od dłuższego czasu. Wiemy, że nie obradzają one szyszek obficie. Pierwsza próba zbioru zaowocowała niewielką ilością nasion, stąd też próby pozyskania będziemy powtarzać do skutku, aby w konsekwencji otrzymać wymaganą ilość niezbędną do uzyskania idealnych sadzonek – dzieci drzew Krzywego Lasu. Nie wystarczy bowiem zebrać „jakieś” szyszki. Muszą być dorodne, a kryjące się w nich nasiona posiadać duży potencjał, zdrowotność i zdolność do skiełkowania. W nich przecież drzemie życie magicznego lasu. Tak, czy inaczej projekt rewitalizacji możemy uznać za rozpoczęty. Powierzchnie zastępcze z pierwszymi nasadzeniami powstaną już niebawem i historia Krzywego Lasu rozpocznie się od nowa.
Krzywy Las był, jest i z pewnością nadal będzie bohaterem wielu opowieści filmowych, scenerią sesji fotograficznych i plenerów malarskich. Wzmianki o nim pojawiają się w licznych artykułach prasowych, folderach turystycznych, spotach i wzmiankach publikowanych na łamach Internetu. Budzi zainteresowanie, intryguje, pobudza wyobraźnię i prowokuje do snucia własnych legend. To niezwykły las i niezwykła historia zaklęta w pniach magicznych sosen. Zapraszamy serdecznie do odwiedzin.
