Bitwa nad Bzurą trwała od 9 do 18 września 1939 r. i była największym starciem podczas wojny obronnej września 1939 r. W batalii wzięło udział łącznie około 650 000 żołnierzy. Bitwa ta też określana jest także bitwą pod Kutnem i została stoczona przez dwie polskie armie „Poznań” dowodzoną przez gen. Tadeusza Kutrzebę i armie „Pomorze” dowodzoną przez gen. Władysława Bortnowskiego. Dowódcą całości polskich wojsk w tej bitwie został gen. Tadeusz Kutrzeba. Obaj uznali, że odwrót ich armii na linię Wisły (zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza) zostanie zatrzymany przez 8. i 10. Armię nieprzyjaciela, których oddziały zmotoryzowane wyprzedziły cofające się jednostki polskie. W tej sytuacji zrezygnowanie z akcji zaczepnej równałoby się oddaniu wrogowi inicjatywy i zezwoliło Niemcom na wybór czasu i miejsca ataku. Wobec braku łączności z Naczelnym Wodzem, który przeniósł swoją kwaterę do Brześcia nad Bugiem, szef sztabu gen. Wacław Stachiewicz zaaprobował zwrot zaczepny. Polskie natarcie, zaplanowane na godziny poranne 10 września, przyspieszono na południe 9 września, gdyż oddziały sprawnie zajęły pozycje wyjściowe. Niemcy nie docenili niebezpieczeństwa, jakie tworzyło zgrupowanie obu polskich armii. Z północnego brzegu Bzury uderzyły oddziały armii „Poznań”. Grupa operacyjna gen. Edmunda Knolla-Kownackiego, osłaniana przez Podlaską i Wielkopolską Brygadę Kawalerii rozbiła niemiecką 30. Dywizję Piechoty, a inne jednostki niemieckie zepchnięto na południe. 11 września do bitwy weszła grupa operacyjna gen. Mikołaja Bołtucia z armii „Pomorze”, a reszta tej armii wiązała siły niemieckiej 4 Armii w rejonie Włocławka i Brześcia Kujawskiego. Niemcy musieli osłabić napór na Warszawę i przerzucić poważne siły na front nadbzurzański.
Wieczorem 12 września natarcie polskie zatrzymało się wobec dużych strat i rosnącego oporu Niemców, którzy skierowali do bitwy większość 10. Armii. W pierwszej fazie to Polacy mieli przewagę, odnosząc spore lokalne sukcesy. Niemcy jednak, dzięki posiłkom i panowaniu w powietrzu, zmusili gen. Kutrzebę do dokonania przegrupowania sił, aby przez Puszczę Kampinoską przebić się do Warszawy.
W trakcie odwrotu armie polskie poniosły duże straty i musiały przejść do obrony. W nocy z 16 na 17 września główne siły armii „Poznań” rozpoczęły walkę o przełamanie okrążenia, ale tylko nieliczne grupy polskiej piechoty, bez broni ciężkiej, przebiły się Warszawy i Modlina. Cena niemieckiego sukcesu była wysoka. Generał Kutrzeba pragnął atakować Niemców od samego początku wojny, jednakże jego Armia „Poznań” w ciągu pierwszego tygodnia kampanii głównie się wycofywała. Naczelny Wódz Rydz-Śmigły rozkazał Kutrzebie kontynuować odwrót aż do Wisły. Jako że Niemcy od 3 września nie mieli kontaktu z oddziałami Kutrzeby, uznali że uległy rozproszeniu, co okazało się wielkim błędem. Niemiecki wywiad po prostu je zgubił z radaru.
Generał Tadeusz Kutrzeba ur. 15 kwietnia 1886 w Krakowie w rodzinie o tradycjach wojskowych. Przyszły Generał dał się szybko poznać jako bardzo zdolny i inteligentny. Generał, po ukończeniu Wojskowej Akademii Technicznej w Mödling i kursu inżynieryjnego w Szkole Wojennej w Wiedniu rozpoczął służbę w armii austriackiej, gdzie przeszedł wszystkie szczeble kariery wojskowej. Po odrodzeniu się Rzeczpospolitej Kutrzeba zdecydował się na porzucenie armii austriackiej i rozpoczął służbę w Wojsku Polskim. W listopadzie 1918 roku działał w krakowskiej Polskiej Komisji Likwidacyjnej. Już w styczniu 1919 roku został oddelegowany do Oddziału I, gdzie kierował sekcją planów. W październiku 1919 r. przejął dowodzenie nad sztabem 1. Dywizji Piechoty Legionów, a następnie Grupy Operacyjnej dowodzonej przez gen. Edwarda Rydza – Śmigłego. W maju 1920 r. brał udział w kampanii na Kijów, był szefem sztabu Grupy Operacyjnej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, a potem 3. Armii i szefem sztabu Frontu Środkowego, a następnie 2. Armii. W okresie międzywojennym był m.in. zastępcą szefa Sztabu Generalnego, komendantem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie i inspektorem armii. We wrześniu 1939 r. dowodził Armią „Poznań” i w wyniku połączenia się z Armią „Pomorze” dowodzoną przez gen. Władysława Bortnowskiego, był inicjatorem największej bitwy w kampanii wrześniowej tzw. Bitwy nad Bzurą. Po przebiciu się częścią armii do Warszawy został zastępcą dowódcy Armii „Warszawa”. Niestety, stolica nie wytrzymała naporu niemieckiego, a akt kapitulacji podpisał właśnie Kutrzeba. Po kapitulacji dostał się do niewoli. Przebywał w obozach jenieckich na terytorium Rzeszy. Najpierw umieszczono go w Oflag IV A Hohnstein, następnie w Oflagu IV B Königstein i wreszcie w Oflagu VII A Murnau, gdzie doczekał żołnierzy amerykańskich. Gdy w kwietniu 1945 roku jego obóz został wyzwolony, Kutrzeba udał się do Londynu. Mieszkając w Londynie wydał kilka publikacji m.in. “Bitwę nad Bzurą”. Zmarł 8 stycznia 1947 roku w Londynie, gdzie został pochowany. Dopiero dziesięć lat później jego zwłoki zostały sprowadzone do Polski i pochowane na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Odznaczenia jakie uzyskał to: trzy ordery Virtuti Militari (2, 4 i 5 klasy), Order Odrodzenia Polski (3 i 5 klasa), trzykrotny Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi oraz odznaczenia przyznawane mu poza granicami naszego kraju.
Cześć Jego Pamięci.
Stowarzyszenie Józefa Piłsudskiego
„Orzeł Strzelecki” w Kanadzie
Komendant Grzegorz Waśniewski
