Prawie 25 lat po tym, jak Nunavut stało się terytorium, kraj ten podpisał ostateczne porozumienie z rządem Kanady przyznające mu ostatnie słowo w sprawie długiej listy decyzji, które do tej pory były zwykle podejmowane w Ottawie.
Trudeau powiedział, że to największy transfer jurysdykcji nad terenami w historii Kanady – dotyczy dwóch milionów kilometrów kwadratowych lądu i wody.
239-stronicowy dokument opisuje, w jaki sposób Kanada przekaże kontrolę nad ziemią i zasobami Nunavut rządowi Nunavut – w procesie znanym jako decentralizacja.
Umowa oficjalnie rozpoczyna się 1 kwietnia, a strony będą miały czas do kwietnia 2027 r. na jej dokończenie.
„Najwyższy czas. To punkt zwrotny dla Nunavummiut” – powiedział Paul Quassa, były premier Nunavut i negocjator ds. roszczeń.
W przemówieniu tuż przed podpisaniem umowy Trudeau nazwał dzień „historycznym”.
„Wiele pracy włożono w to, aby dzisiejszy dzień był możliwy” – powiedział. „Przywódcy, negocjatorzy i urzędnicy różnych specjalności ciężko pracowali przez wiele lat dla tego samego celu: aby Nunavummiut miał większą kontrolę nad decyzjami dotyczącymi ich ziemi, wód i zasobów”.
Nunavut po raz pierwszy stało się terytorium w 1999 r. i powoli prowadzi negocjacje z rządem federalnym, aby mieć ostateczny głos w sprawie zasadniczej liczby podejmowanych decyzji. Jest to proces, który przeszedł także Jukon i NWT.
Ostatnim obszarem podlegającym negocjacjom w przypadku Nunavut była gospodarka gruntami i wodami, która obejmuje zagospodarowanie zasobów. Proces negocjacji rozpoczął się w 2008 r., a w 2019 r. terytorium podpisało zasadnicze porozumienie w sprawie decentralizacji.
Quassa brał udział w negocjacjach dotyczących roszczeń do gruntów, w wyniku których powstał Nunavut. Powiedział, że podpisanie decentralizacji jest czymś, o czym myślał od dawna.
„To jak miód – jest słodkie” – skomentował Quassa. „To coś, na co czekałem od dnia, w którym rozpoczęliśmy negocjacje z rządem Nunavut”.
Porozumienie o decentralizacji finalizuje również warunki przekazania kontroli administracyjnej nad ziemiami i zasobami federacji Nunavutowi oraz określa warunki okresu po przeniesieniu.
Począwszy od daty przeniesienia, pracownikom rządu Kanady, których zakres pracy staje się obowiązkami terytorialnymi i którzy pracują w Nunavut, zostanie zaoferowana praca we władzach terytorialnych.
Ze swojej strony Nunavut Tunngavik Inc. będzie odpowiedzialna za strategię dotyczącą zasobów ludzkich po decentralizacji, aby zapewnić zatrudnienie Eskimosów na stanowiska w rządzie Nunavut.
W tej chwili rząd Kanady podejmuje wszystkie ostateczne decyzje dotyczące zagospodarowania minerałów, ropy i gazu na terenach Nunavut.
Decentralizacja to zmieni, dając Nunavutowi ostateczną władzę decyzyjną.
„Sami zadecydujemy o naszej przyszłości” – powiedział premier PJ Akeeagok. „Wcześniej to Ottawa podejmowała ostateczną decyzję o postępie projektu”.
„To nie stanie się z dnia na dzień” – powiedział były premier Nunavut Joe Savikataq. To będzie długi i długotrwały proces.
Savikataaq wskazał również na długotrwałe wysiłki rządu Nunavut o obsadzenie wakatów w różnych departamentach oraz nieosiągnięcie celów w zakresie zatrudnienia Eskimosów.
Powiedział, że przyjęcie większej liczby pracowników i dodanie nowych działów będzie trudne, ale musi to nastąpić.
Savikataaq, który reprezentuje Arviat w Zgromadzeniu Ustawodawczym, również nalegał, aby rząd przekazał część miejsc pracy utworzonych w wyniku decentralizacji innym społecznościom Nunavut.
„Nie wszystkie miejsca pracy powinny być kierowane do Iqaluit. Powinniśmy widzieć miejsca pracy w społecznościach” – powiedział.
Umowa o decentralizacji NWT weszła w życie w 2014 r. Umowa z Jukonem weszła w życie w 2003 r.
