Automatyczny podział majątku dotyczy tylko par kończących formalne związki małżeńskie. Przy rozstaniu dzielą one majątek na pół, w zasadzie bezapelacyjnie, chyba że spisały umowę wykluczającą podział majątku. Majątek partnerów kończących związki nieformalne nie podlega automatycznemu podziałowi, chyba że spisana została umowa dająca partnerom prawa do podziału majątku.
Należy sobie zdać sprawę z tego, że polski termin „podział majątku” jest mylący, gdyż w Ontario podziałowi ulega nie majątek, ale jego wartość („property equalization”). Aby dokonać kalkulacji związanych z podziałem wartości majątku małżonków, wartość majątku żony jest porównywana do wartości majątku męża. Bogatszy z małżonków musi wypłacić biedniejszemu sumę równą połowie wartości różnicy między ich stanem majątkowym.
Najogólniej rzecz biorąc, cała własność małżonków podlega podziałowi. Definicja własności przy podziale majątku jest bardzo szeroka i w zasadzie trudno jest znaleźć coś, co nie podlega podziałowi (uprawnienia do wykonywania zawodu i pensje z WSIB są jednymi z nielicznych dóbr nie uważanych za „własność” przy podziale majątku w Ontario). Podziałowi podlega wartość wszystkich nieruchomości, biznesów, papierów wartościowych (akcje i udziały w spółkach czy korporacjach), papierów giełdowych, planów emerytalnych, kont bankowych, inwestycji, stock options itd. Nawet „air miles” mogą być traktowane jako rodziaj własności.
Dzisiejszy artykuł poświęcę w całości skomplikowanej kwestii podziału planów emerytalnych.
Wyobraźmy sobie, że państwo Kowalscy się rozwodzą. Mają dom warty 450 tysięcy dolarów, na którym jest 200 tysięcy zobowiązań hipotecznych („mortgage”). Poza domem ich jedyny majątek stanowi plan emerytalny pana Kowalskiego, który przez 22 lata małżeństwa pracował w szpitalu. Pan Kowalski ma 44 lata i do emerytury ma jeszcze trochę czasu. Tym niemniej wartość jego planu emerytalnego w dniu separacji musi być ustalona, albowiem podlega ona podziałowi. Problematyczne jest to, że jest to wartość teoretyczna – pan Kowalski nie ma do niej dostępu, aż do przejścia na emeryturę.
Już samo ustalenie wartości planu emerytalnego nie jest łatwą sprawą. Generalnie rzecz biorąc, zajmują się tym specjaliści (aktuaries), którzy za stosowną opłatą wyceniają istniejący plan emerytalny. Istnieje wiele metod wyceny planów emerytalnych i rezulaty wyceny mogą różnić się od siebie w zależności od użytej metody i zatrudnionego specjalisty, co może być przyczyną dodatkowych konfliktów i długich dyskusji przy podziale majątku.
Wracając do państwa Kowalskich, załóżmy, że plan emerytalny pana Kowalskiego został wyceniony na 100 tysięcy dolarów. Tak więc cały majątek pana Kowalskiego składa się z połowy wartości domu i wartości planu emerytalnego: 225 tysięcy dolarów i 100 tysięcy dolarów. Razem – 325 tysięcy dolarów. Majątek pani Kowalskiej to pół wartości domu, czyli 225 tysięcy dolarów. Różnica – wynosi 100 tysięcy, z czego połowę, czyli 50 tysięcy, powinien pan Kowalski wypłacić żonie.
W praktyce należy założyć, że państwo Kowalscy sprzedadzą dom i pan Kowalski spłaci żonę z otrzymanych funduszy. Co jednak zrobiłby pan Kowalski, gdyby nie mieli domu do podziału? Winien byłby żonie 50 tysięcy dolarów i w praktyce stałby przed koniecznością zaciągnięcia długu w celu spłacenia żony.
Prawodawcy ontaryjscy uznali, że taka metoda podziału wartości planów emerytalnych nie jest praktyczna i często prowadzi do niesprawiedliwych rezulatów. Dlatego nastapiła reforma przepisów dotyczących podziału planów emerytalnych.
W pierwszym rzędzie od pierwszego stycznia 2012 roku, nowe przepisy wprowadziły uniwersalną metodę wyceny planów emerytalnych regulowanych przed Ontario Pension Benefits Act. Plany emerytalne nie podlegające pod Ontario Pension Benefits Act (np. plany pracodawców federalnych takich jak Canada Post) w większości przypadków wyceniane są przy użyciu takiej samej metodologii.
Ponadto, wycena ta będzie przeprowadzana przez administratora planu. Nowe przepisy pozwalają obydwojgu małżonkom na poproszenie administratora planu o jego wycenę, o wynikach której będą poinformowani obydwoje. Znaczy to, że pani Kowalska może zwrócić się do administratora planu emerytalnego swojego męża i poprosić o wycenę planu, bez zgody a nawet wiedzy pana Kowalskiego. Pan Kowalski, mimo, że nie musi wyrazić zgody na wycenę, będzie poinformowany o jej rezultatach.
Następnym krokiem przy rozwodzie lub separacji jest podział wartości planu emerytalnego. Dotychczas wiele planów emerytalnych nie pozwalało na wypłatę funduszy z planu emerytalnego przed nadejściem wieku emerytalnego właściciela planu. Nowa ustawa pozwala na wypłatę funduszy z planu emerytalnego przed nadejściem tej daty. Wypłata taka może nastąpić jedynie w oparciu o decyzję sądową, decyzję arbitra lub umowę separacyjną podpisaną przez obie strony. Isnieją cztery możliwe formy takiej wypłaty:
1. transfer funduszy do innego planu emerytalnego np. do planu emerytalnego współmałżonka (o ile administrator tego planu się na to zgodzi),
2. tranfer do RRSPs,
3. zatrzymanie funduszy w oryginalnym planie emerytalnym, ale na nowym „koncie’ stworzonym dla współmałżonka,
4. transfer w innej formie wyszczególnionej w przyszłości przez odnośne regulacje, ale na razie bliżej nie określonej.
Transfer funduszy z planu emerytalnego dotyczy jedynie planów emerytalnych, których właściciel nie otrzymuje emerytury w momencie separacji. Jeżeli pan Kowalski w scenariuszu jak powyżej, ma 70 lat i otrzymuje już emeryturę, to podziałowi podlega dochód generowany przez plan emerytalny, czyli otrzymywana emerytura, a nie teoretyczna wartość planu.
Maksymalna kwota, która może być wypłacona z planu emerytalnego wynosi 50% jego wartości, co w praktyce oznacza, że wartość skumulowana w planie emerytalnym, może być podzielona pomiędzy małżonków, ale nie może być użyta do spłaty innych obligacji rodzinnych. Nie można więc powiedzieć „Dam ci więcej niż pół wartości planu emerytalnego i zatrzymam droższy samochód”.
Co z parami żyjącymi w związkach nieformalnych? Wprawdzie podział wartości majątku nie dotyczy ich automatycznie, ale wiele z nich decyduje się na podział własności za zgodą stron. Generalnie, wszystkie zasady dotyczące podziału wartości planu emerytalnego odnoszące się do rozpadu związku małżeńskiego dotyczą również związków nieformalnych. Jedynym wyjątkiem jest zasada, która pozwala tylko właścicielowi planu, a nie jego lub jej partnerowi, na poproszenie odministratora planu o określenie jego wartości.
Koniecznym jest, aby zdawać sobie sprawę, że powyższy artykuł stanowi jedynie generalny zarys sytuacji prawnej związanej z podziałem wartości planów emerytalnych. Nie uwzględnia on różnic pomiędzy rodzajami planów i w ogóle nie wspomina o podziale wartości Canada Pension Plan. Osoby stojące przed koniecznością przeprowadzenia podziału wartości planu emerytalnego i podziału majątku, powinny zasięgnąć w tej sprawie porady prawnej.
Monika J. Curyk
Barrister & Solicitor,
Notary Public
289.232.6166
Mississauga, Ontario, Kanada
